Przekształcenie spółki osobowej w kapitałową: PCC

Przekształcenie spółki osobowej w kapitałową to jedna z częstszych ścieżek rozwoju firm rodzinnych i mniejszych biznesów. Z jednej strony ogranicza odpowiedzialność wspólników, z drugiej zaś otwiera drzwi do bardziej formalnych relacji z inwestorami. Na pewnym etapie pojawia się jednak pytanie o podatki. Czy przekształcenie samo w sobie rodzi obowiązek podatkowy? Kiedy fiskus upomina się o PCC i jak przedsiębiorcy mogą tego uniknąć?

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy i jaka stawka obowiązuje przy przekształceniu?

Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych kwalifikuje przekształcenie spółki jako zmianę jej umowy. To właśnie ten zapis przesądza o powstaniu obowiązku podatkowego – momentem granicznym jest wpis do KRS, od którego spółka zaczyna działać w nowej formie.

Stawka podatku nie zaskakuje, bo od lat utrzymuje się na poziomie 0,5%. Problem pojawia się gdzie indziej – w ustaleniu podstawy opodatkowania. Co do zasady PCC liczy się od wartości wkładów lub majątku wniesionego do spółki już po przekształceniu. Składniki, które były wcześniej objęte podatkiem, nie zwiększają podstawy. Na tym tle rodzą się jednak największe wątpliwości – organy podatkowe nie zawsze jednolicie oceniają, co faktycznie podlega PCC, a co należy wyłączyć.

Jak ustala się podstawę opodatkowania PCC przy przekształceniu?

Podatek od czynności cywilnoprawnych przy przekształceniu nie obejmuje całego majątku spółki. Ustawa o PCC patrzy tylko na jedną wartość – kapitał zakładowy, który trzeba zapisać w umowie nowej spółki kapitałowej. To ten fragment dokumentu interesuje fiskusa, a nie pełny obraz aktywów, w którym mieszczą się nieruchomości, samochody czy środki obrotowe.

Dopóki wspólnicy ograniczają się do przeniesienia dotychczasowych wkładów i kapitał zakładowy jest ich wiernym odzwierciedleniem, PCC nie pojawia się na horyzoncie. Sytuacja zmienia się, kiedy przy okazji przekształcenia decydują się na dodanie czegoś dodatkowo – podwyższenie kapitału ponad to, co faktycznie funkcjonowało wcześniej w spółce osobowej. Wtedy każda złotówka ponad dotychczasowy majątek traktowana jest jak zmiana umowy spółki i od tej nadwyżki trzeba zapłacić podatek.

Czy samo przekształcenie rodzi PCC?

Wspólnym mianownikiem orzeczeń i interpretacji jest jedno: samo przekształcenie spółki osobowej w kapitałową nie tworzy obowiązku zapłaty PCC. Wynika to z zasady kontynuacji – spółka nie powstaje od nowa, tylko funkcjonuje na rynku dalej, ale w zmienionej formie. Majątek nie rośnie, nie ma więc podstaw do uznania, że pojawił się nowy przedmiot opodatkowania.

Przykładem jest interpretacja Dyrektora KIS z 2022 r. (0111-KDIB2-3.4014.114.2022.1.MD), w której potwierdzono, że przekształcenie spółki jawnej w spółkę z o.o. nie generuje PCC, jeśli kapitał zakładowy został ustalony wyłącznie na podstawie dotychczasowych wkładów. Podobnie orzekł NSA w uchwale z 2019 r. (II FPS 3/18), która przesądziła, że przekształcenie samo w sobie nie jest nową umową spółki, tylko jej kontynuacją.

Nowe wkłady i dopłaty – moment, w którym fiskus wchodzi do gryTeoretycznie przepisy przewidują, że PCC nalicza się przy wnoszeniu nowych wkładów lub dopłat do spółki kapitałowej. W rzeczywistości wspólnicy raczej nie dokładają majątku w chwili przekształcenia. Najczęściej podstawą opodatkowania jest deklarowany kapitał zakładowy, który trzeba określić w umowie spółki z o.o. czy akcyjnej.

Podstawowy problem powstaje w sytuacji, gdy suma wkładów zapisanych w umowie spółki osobowej jest niższa niż wymagane minimum – np. w spółce z o.o. jest to co najmniej 5000 zł. Jeśli więc spółka jawna miała wniesione wkłady w wysokości 3000 zł, a przy przekształceniu w spółkę z o.o. wspólnicy muszą podnieść kapitał do ustawowego minimum, podatek zapłacą właśnie od tej różnicy, czyli od 2000 zł.

Podobnie dzieje się, gdy wspólnicy świadomie ustalają kapitał zakładowy na poziomie wyższym niż dotychczasowy majątek objęty PCC. Każdą nadwyżkę ponad wcześniejsze wkłady traktujemy jak zmianę umowy spółki, więc podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych.

Dla przykładu:

• Spółka komandytowa posiadała majątek o wartości 500 000 zł, ale wkłady wspólników zapisane w umowie wynosiły jedynie 50 000 zł. 
• Przy przekształceniu spółki komandytowej w spółkę z o.o. wspólnicy decydują się ustalić kapitał zakładowy na 100 000 zł.
• 50 000 zł odpowiada dotychczasowym wkładom, które już były objęte PCC, więc nie podlegają ponownemu opodatkowaniu.
• Dodatkowe 50 000 zł stanowi podwyższenie kapitału i właśnie od tej kwoty nalicza się PCC.

Jeśli chcesz wiedzieć, jakie rozwiązanie będzie najlepsze dla Twojej firmy, wyślij nam wiadomość >> KLIK <<

Zwolnienia i wyłączenia z PCC przy przekształceniach

Nie każda zmiana formy prawnej oznacza automatyczny podatek. Ustawa o PCC przewiduje sytuacje, w których fiskus musi się zatrzymać.

Pierwszy przykład to wkłady, od których PCC został już kiedyś zapłacony. Jeżeli wspólnicy spółki jawnej na starcie wnieśli gotówkę czy nieruchomości i wtedy odprowadzili podatek, przy przekształceniu w spółkę z o.o. urząd nie może sięgnąć po niego drugi raz. Do podstawy wlicza się tylko to, co pojawia się nowego – dodatkowe wkłady albo składniki, które wcześniej nie podlegały PCC.

Drugim obszarem są zwolnienia przewidziane wprost w ustawie. Chodzi m.in. o restrukturyzacje w ramach jednej grupy kapitałowej, gdzie majątek krąży pomiędzy podmiotami powiązanymi. Ustawodawca uznał, że dublowanie podatku w takich przypadkach byłoby pozbawione sensu gospodarczego.

Co z przekształceniem spółki cywilnej?

Spółka cywilna nie jest spółką prawa handlowego i nie widnieje w KRS. Dopiero po przekształceniu w spółkę z o.o. lub komandytową powstaje byt rejestrowy, który działa według reguł handlowych.

Gdzie pojawia się podatek?

• Gdy kapitał zakładowy musi zostać uzupełniony do ustawowego minimum, a historyczne wkłady w spółce cywilnej były niższe – PCC jest naliczany od różnicy.
• Kiedy wspólnicy celowo ustalają wyższy kapitał niż suma wcześniejszych, opodatkowanych wkładów — PCC obejmuje nadwyżkę.
• Gdy po przekształceniu pojawiają się dopłaty lub nowe wkłady do spółki kapitałowej — traktujemy je jak zmianę umowy i obejmujemy PCC.

Jak planować przekształcenie spółki z głową?

Dobrze przygotowane przekształcenie jest drogą do uniknięcia przykrych niespodzianek związanych z PCC:

• Najważniejszy jest kapitał zakładowy – jeśli jego wysokość zostanie oparta wyłącznie na majątku, który już funkcjonował w spółce osobowej, podatek nie pojawi się w ogóle. Problem zaczyna się dopiero wtedy, gdy wspólnicy chcą przy okazji „dorzucić” nowe wkłady albo zdecydować się na dopłaty.

• Warto też pamiętać, że w sytuacjach nietypowych – np. gdy w spółce osobowej wkładem były usługi lub prawo użytkowania nieruchomości, które w spółce kapitałowej nie mogą być uznane za wkład, warto wystąpić o interpretację indywidualną.

Najczęściej zadawane pytania – PCC podczas przekształcenia spółki osobowej w kapitałową